Waar komt de woede vandaan? Het is één van de vragen die mij bezig houdt. En waar komt de woede vandaan, waardoor een mens een ander mens kan vermoorden? Niet lang na de verdrijving uit het paradijs gaat het bij de eerste mensen in de bijbel al fout. Kaïn vermoordt zijn broer. In een toneelscene die ik heb geschreven laat ik een vrouw Kain vragen naar het waarom van zijn daad. Hoe kwam je tot het doden van je broer? Wat ging er in je om? En ik legde Kain het volgende antwoord in de mond:

Ik weet niet waar mijn moordlust vandaan kwam. Verschuilt de woede zich in het gras, drukt hij zich als een dier onzichtbaar tegen de grond, azend op een prooi die nietsvermoedend van de dag geniet? Woont hij in de bomen en bespringt hij mij bij verrassing? Of leent de woede mij zijn instinct, de gedachteloze kracht om te doden en te overleven? Of is het de maan die de woede als het water doet rijzen en in golven over mij heen slaat, mij geen verweer laat zoals het land geen weerstand heeft tegenover oprukkend water?

Ik had met het antwoord van Kaïn geen antwoord. Kaïn beriep zich op het feit dat de woede hem overviel. Woede kan je overvallen en je op sleeptouw nemen. Zoals de grote woede, een oorlog ons met haat en vernietiging kan overvallen. Gisteren was het negen november, de dag van de Kristallnacht, meer dan tachtig jaar geleden. De nacht waarin de contouren van de oorlog zichtbaar werden. Maar negen november is ook de dag dat dertig jaar geleden de Muur viel en er een einde kwam aan een verdeeld Europa. Er is een woede die tot vernietiging leidt, maar er is ook een woede die verandering wil. Ten goede. Kain krijgt na zijn daad een teken op zijn huid. Niemand mag hem meer aanraken. Niemand mag zich op hem wreken. Zo wordt in het oerbegin de geweldspiraal al doorbroken. Geweld mag nooit het laatste woord hebben. Kain wordt de vogelvrije zwerver, die niet aangeraakt mag worden. De bescherming van de moordenaar, het zal het begin van alle vrijheid zijn.